Kunstlong redt griepslachtoffers

Een vijf maanden oude baby, verbonden met een hartlongmachine. De techniek waarmee nu Mexicaanse-griepslachtoffers in leven worden gehouden, werd oorspronkelijk ontwikkeld voor pediatrisch gebruik

.

Brussel
In Vlaamse ziekenhuizen halen de afdelingen Intensieve Zorg dezer dagen alles uit de kast om doodzieke grieppatiënten erdoor te slepen. 'Desnoods hangen we ze enkele weken aan de hartlongmachine.'

'Je moet natuurlijk de trucskennen', zegt Alexander Wilmer, kliniekhoofd bij de afdeling Medische Intensieve Zorg van het UZ Leuven. 'Maar in wezen verschilt de behandeling van iemand met de Mexicaanse griep niet zoveel van de behandeling die ieder ander krijgt als hij met ontstoken longen of falende organen in het ziekenhuis wordt opgenomen.'

Veel grieppatiënten die momenteel op intensieve zorgafdelingen in Vlaanderen liggen, hebben een door het griepvirus veroorzaakte longontsteking met levensbedreigende complicaties, als felle benauwdheid en acute ademnood. ARDS, noemen artsen dat: acuut respiratoir distress syndroom.

'Zulke mensen ga je beademen', zegt Wilmer, 'net als iedere andere patiënt - alleen geef je een grieppatiënt natuurlijk tegelijk ook Tamiflu en zorg je ervoor dat hij niet de hele afdeling besmet.'

Dat beademen kan op veel verschillende manieren geschieden: met een eenvoudig zuurstofbrilletje in de neus, een al wat ingewikkelder zuurstofmasker op perslucht of door mechanische beademing onder narcose.

Hoe agressiever de techniek, hoe meer schade zij aanricht in de longen en luchtpijp, waarvan de patiënt na het herstel van zijn ziekte dan ook nog eens moet recupereren. 'Daarom doen we het voorzichtig als het kan, en agressief als het moet', zegt Wilmer.

Soms voegen artsen aan de beademingslucht stikstofoxide toe, omdat dat de zuurstofopname verbetert, of geven ze de patiënt spierverslappers zodat die de beademingsmachine niet tegenwerkt -beademd worden is niet fijn. 'En zo zijn er nog wel enkele trucjes', zegt Wilmer.

Patiënten op hun buik leggen om hun ademhaling te optimaliseren, zoals nog steeds op veel plaatsen in de wereld gebeurt, doet geen dienst meer, sinds studies hebben uitgewezen dat je daarmee geen levenswinst boekt.

'Wel leggen we een zware zak, van zo'n vijf kilogram, op de borst van de patiënt. Dat heeft hetzelfde gunstige effect op de ademhaling en je vermijdt de complicaties van het omdraaien.'

Kunstlong

Brengen al die vormen van beademing geen verlichting, omdat de longblaasjes van de patiënt door de ontsteking vol etter en vocht zitten en geen zuurstof meer kunnen opnemen, dan zijn er nog de grote middelen. Artsen koppelen de longen van hun patiënten dan tijdelijk van hun bloedsomloop los, om het longweefsel de kans te geven te genezen en de infectie op te ruimen. In afwachting leggen ze patiënten aan een kunstlong: langs slangen in de lies of de hals pompen ze het bloed erheen. De kunstlong neemt dan, zolang als het nodig is, de taak van de longen over: ze voorziet het bloed van zuurstof en ontdoet het van koolstofdioxide, tot de longen zelf weer op die taak berekend zijn.

Ecmo heet die techniek, extracorporale membraanoxygenatie. 'Het lijkt wat op een hartlongmachine die hartchirurgen gebruiken als ze voor een bypass of een andere openhartoperatie het hart moeten stilleggen', zegt Wilmers collega Bart Meyns.

Meyns is diensthoofd hartchirurgie bij het UZ Leuven en in die hoedanigheid vertrouwd met het aansluiten van leidingen voor ecmo -de techniek wordt lang niet alleen bij grieppatiënten gebruikt.

Waar bij een hartoperatie het bloed slechts een uur lang door de machine gaat, kan dat bij ecmo veel langer duren, zegt Meyns. 'Tot wel een maand lang, maar bij Mexicaanse griep volstaat een week doorgaans.'

Leuven heeft al één patiënt wegens Mexicaanse griep aan de ecmo gehad, maar die is er inmiddels alweer af. Ook in het UZ Gent wordt ecmo geregeld gebruikt, zegt staflid Intensieve Zorg Carl Roosens. 'Veertien dagen geleden hadden we nog iemand aan de machine, om een andere reden dan Mexicaanse griep overigens. Voor griepslachtoffers hebben we het apparaat nog niet nodig gehad.'

Eén-op-één-verpleging

Ecmo is een hooggespecialiseerde techniek, die niet in elk ziekenhuis ter beschikking is. 'Je hebt om te beginnen een cardiovasculair team nodig om het apparaat aan te sluiten', legt Meyns uit -daarover beschikken niet alle regionale ziekenhuizen. De apparatuur zelf is ook niet overal voorhanden. Kan dat tot capaciteitsproblemen leiden, als de griepepidemie straks piekt in België en perifere ziekenhuizen patiënten beginnen door te verwijzen?

Meyns denkt het niet. Leuven beschikt over vier ecmo-machines, wat moet volstaan, afgaand op de vraag naar de techniek in Australische en Nieuw-Zeelandse ziekenhuizen, waar de winter en de Mexicaanse griep inmiddels achter de rug zijn. Meyns: 'Australië heeft ruim zestig ecmo's gedraaid over een periode van twee maanden, met een bevolking van 22miljoen. Dan weet je ongeveer wat je voor ons land kunt verwachten.'

Apparatuur is er voldoende, in Leuven en in andere ziekenhuizen, zegt ook Meyns' collega, Alexander Wilmer. 'Personeel niet. Maar dat is een oud zeer.'

De behandeling van Mexicaanse-grieppatiënten zal er niet door in het gedrang komen, zegt Wilmer, 'maar toen we hier onlangs een patiënt aan de ecmo hadden, moesten we wél twee andere bedden sluiten. De techniek is zo complex dat je één-op-één-verpleging nodig hebt. Voorlopig is onze draagkracht niet overschreden. Maar als er straks meer grieppatiënten binnenkomen, zou dat wel kunnen gebeuren.'

Momenteel is de ervaring met de verpleging van doodzieke grieppatiënten in België onvoldoende groot om er adviezen aan artsen in andere landen op te baseren, zoals de Australische collega's hebben gedaan (zie kader). In Australië liepen zwaarlijvige mensen een verhoogd risico op complicaties van de Mexicaanse griep, zo viel de artsen bijvoorbeeld op -mensen met obesitas werden voorheen nochtans niet bij de risicogroep gerekend. Ook uit de VS kwamen signalen dat overgewicht meer en zwaardere complicaties geeft.

In België is het aantal intensief verpleegde grieppatiënten voorlopig te klein om te beoordelen of zulks ook hier het geval is, zegt Wilmer. 'Wel krijgen we net als de Australiërs de indruk dat dit griepvirus gemakkelijk naar de hartspier overslaat, al is het ook op dat vlak te vroeg om iets met zekerheid te zeggen.'