Prostaatkanker mogelijk door virus

ROTTERDAM
Prostaatkanker ontstaat misschien door een virusinfectie. Dat vermoeden bestaat al een paar jaar, maar is nu verstevigd.

Het al vaker geuite vermoeden dat een virus prostaatkanker kan veroorzaken, kreeg drie jaar geleden voor het eerst een wetenschappelijke basis. Californische onderzoekers zochten toen met DNA-chips waarmee veel verschillende virussen kunnen worden gedetecteerd, naar virus-DNA in prostaatkankerweefsel. Ze vonden het erfelijk materiaal van een nieuw virus en gaven het voorlopig de naam XMRV. Het virus-DNA had zich geïntegreerd in het DNA van de prostaatcellen. Dat doen veel virussen: ze kunnen zich blijvend vestigen in een lichaamscel en plakken dan een kopie van hun erfelijk materiaal in het DNA van de gastheer.

Met een publicatie door pathologen van Columbia University in het vakblad Proceedings of the National Academy of Sciences is de virusverdenking weer wat steviger geworden.

Zij vonden sporen van het virus XMRV in één op de vier prostaatkankers. In prostaatweefsel dat was weggehaald bij patiënten met goedaardige prostaatvergroting (geen kanker) was één op de zestien preparaten met het virus besmet.

Bovendien kwam het virus vaker voor in kwaadaardiger prostaatkanker, met een hoge kans op uitzaaiingen.

XMRV staat voor xenotropic murine leukemia virus-like virus. Een vreemde, wat de ontdekkers betreft voorlopige naam die aangeeft dat XMRV verwantschap heeft met virussen die bij ratten en muizen leukemie veroorzaken. Die virussen zitten in een groep van zogenaamde gammaretrovirussen die ook bij andere zoogdieren (katachtigen en apen) leukemie en bindweefselkankers veroorzaken. Maar bij de mens was zo'n virus niet bekend.

De enige levensbedreigende kanker die bij mensen alleen na een virusinfectie ontstaat, is baarmoederhalskanker. Daarvoor zijn enkele typen van het humaan papillomavirus (HPV) verantwoordelijk die bij seksueel contact worden overgedragen. Meisjes kunnen zich tegenwoordig tegen sommige (maar niet alle) vormen van dit virus laten vaccineren, voordat ze seks hebben. In het dierenrijk zijn veel meer virussen bekend die kanker veroorzaken.

Voorlopig is het bewijs dat XMRV prostaatkanker veroorzaakt veel zwakker dan het bewijs dat HPV baarmoederhalskanker geeft. Baarmoederhalskanker komt eigenlijk nooit voor in cellen die niet door HPV zijn besmet. Terwijl tot nu toe in driekwart van de prostaatkankercellen geen XMRV te vinden is. Dat kan door de opsporingsmethode komen. Met de nieuwe publicatie neemt het vermoeden wel toe, want nu is aangetoond dat XMRV in het soort prostaatcellen groeit waarin prostaatkanker ontstaat. Het virus groeit niet in andere mensencellen.

Onderzoekers hebben nog geen idee hoe mannen een XMRV-besmetting oplopen. Ze weten ook niet hoe lang het duurt voordat het virus een gastheercel in een kankercel verandert. Waarschijnlijk duurt dat jaren. Dan is ook te begrijpen dat in 6 procent van kankervrij prostaatweefsel ook XMRV zit: het zit er nog niet lang genoeg, is het idee.