Amsterdam, gefeliciteerd !

Misschien wist u het, maar de meeste mensen zullen op 27 oktober niet meteen aan de verjaardag van onze hoofdstad denken.

De stad is nu officieel 734 jaren oud. Dit komt omdat op 27 oktober 1275 de graaff van Holland, Floris de vijfde de bevolking van Amestelledamme middels een document toestemming gaf om handel te drijven zonder daarvoor belasting aan de graaf te betalen. Het is het eerste document waarin Amsterdam wordt genoemd en daarom wordt die 27e oktober als de geboortedatum van Amsterdam beschouwd.

De nederzetting was niet groot, met hoogstwaarschijnlijk niet meer dan 500 zielen; vissers, handelaren en landbouwers. Het gebied dat nu Amsterdam heet werd echter al veel eerder bewoond. Rond 1200 lagen er al dijken langs de Amstel. Waar nu de sloterplas ligt, scharrelden in de elfde eeuw al mensen rond en de dorpelingen van Osdorp vochten in 1155 tegen de binnenvallende West-Friezen.

Bij de begraafplaats Sint Barbara ligt nog een lap oud veen. Daar vlakbij is onaangetast stukje van de Spaarndammerdijk te zien. Het zijn restanten die de eerste pioniers van Amsterdam hebben achtergelaten.

Het veenveldje was een deel van het moerasgebied dat zich duizenden jaren geleden vanaf de kust tot ver naar het oosten uitstrekte. Rond het jaar 1000 werd het metertje voor metertje ontgonnen door boeren die daarmee voor het onstaan van Amsterdam zorgden. Er zijn nogg een paar plekjes waar het veen zichtbaar is, waar he niet bedolven is onder een dikke laag zand om woningbouw en de aanleg van havens en industriegebieden mogelijk te maken.

Bij de begraafplaats van Sint Barbara ligt nog zo'n stukje, de afwateringssloot en de greppels zijj nog zichtbaar. Eigenlijk zou in ddit veengebiedje, dat ongeveer 1,6 hectare groot is, een bord moeten staan met de boodschap dat hier in het jaar 1000 mannen vrouwen en kinderen noodgedwongen de moerassen in trokken om het veen te ontginnen en er een bestaan op te bouwen. Zij hadden aan de kust gewoond, maar door het Noordzeewater werden zij steeds verder landinwaarts gedreven; in de duinen konden zijn niet blijven want door zandverstuivingen werden hun landjes in de 9e eeuw steeds bedolven. Er konden duintoppen ontstaan van wel 40 meter hoog! De vlucht naar de veengebieden was begonnen.

Op terpjes bouwden de eerste Amsterdammers hun hutten. Ze maaiden het riet om stukjes grond te ontginnen. Zo ontstonden in 1063 de dorpjes Sloten, Polanen(bij Halfweg) en daarna Osdorp en Schellingwoude. Steeds opnieuw moesten die ontginners op de vlucht voor het water van de Noordzee en de Zuiderzee. Ze legden het veen droog door afwateringsslootjes te graven.

Slim bedacht, maar doordat het veen droger werd begon de metersdikke veenlaag in te klinken. De bodem kwam alsmaar lager te liggen en werd bij stormachtig weer een makkelijke prooi voor het Zuiderzeewater. Er kwamen dijkjes rondom nederzettingen, deze dijkjes werden later met elkaar verbonden en zo ontstond een echte grote dijk: de Spaarndammerdijk. Deze dijk strekte zich uit ovger een lengte van 39 kilometer van Amsterdam tot Velsen. De Spaarndammerdijk was rond 1200 één van de belangrijkste zeedijken van ons land.

Hier en daar is het tracé van de dijk nog herkenbaar; in de stad als de Nieuwendijk,de Haarlemmerstraat en de Haarlemmerdijk. De namen van de zijstraten herinneren vaak nog aan hun vroegere ligging binnen of buiten de dijken, enkele voorbeelden zijn: Binnen Oranjestraat en de Buiten Oranjestraat.

Door de stadsuitbreidingen is de dijk grotendeels verdwenen. Kleine stukjes zijn nog wel te vinden. Het originele gedeeltje tussen Spaarndam en Halfweg is een gemeentelijk monument. Bij Halfweg ligt bij het gemaal zo'n 250 meter dijk, bij het sportpark Spieringhorn een kleine 600 meter, bij Sloterdijk 200 meter en bij Sint Barbara 450 meter.

Daar zie je nog hoe het vroeger was, haaks op de dijk liggen poldersloten die ook al op de vroegste typografische kaarten te vinden zijn. Het zijn de sloten die de pioniers groeven om het veenwater af te voeren. Ze zijn zo'n duizend jaar oud, dus twee eeuwen ouder dan de dijk zelf.

De verjaardag van Amsterdam werd nooit zo uitbundig gevierd, toch heeft de Vereniging Vrienden van de Amsterdamse Binnenstad (VVAB) in 2005 besloten dat hier verandering in moet komen. Sinds 2005 organiseert deze vereniging daarom ieder jaar enkele feestelijke activiteiten om de Mokumse verjaardag meer aandacht te geven. Rode draad van deze activiteiten is de geschiedenis van onze hoofdstad.

Dit jaar is gekozen voor het thema 'The Sixties'. Er zijn diverse tentoonstellingen, lezingen en andere leuke bezienswaardigheden.

Voor meer informatie en een volledig overzicht van de festiviteiten kunt u de website van de VVAB: http://www.amsterdamsebinnenstad.nl/